SYJONIZM
SYJONIZM
Syjonizm to religijny i polityczny ruch, który sprowadził tysiące Żydów z całego świata z powrotem do ich starej ojczyzny na Bliskim Wschodzie i przywrócił Izrael jako centrum żydowskiej tożsamości. Podczas gdy niektórzy krytycy nazywają syjonizm agresywną i dyskryminującą ideologią, ruch syjonistyczny z powodzeniem stworzył żydowską ojczyznę w postaci państwa Izrael.
Co to
jest syjonizm?
Mówiąc najprościej, syjonizm to ruch mający na celu odtworzenie żydowskiej
obecności w Izraelu. Nazwa pochodzi od słowa "Syjon", które jest hebrajskim
określeniem odnoszącym się do Jerozolimy.
W całej swojej historii Żydzi uważali określone obszary Izraela za święte -
podobnie jak chrześcijanie i muzułmanie. Tora, żydowski tekst religijny,
przedstawia historie starożytnych proroków, którym ich Bóg nakazał powrót do
tej ojczyzny.
Podczas gdy podstawowe filozofie ruchu syjonistycznego istniały od setek lat,
współczesny syjonizm formalnie ma swoje korzenie od końca XIX wieku. Mniej
więcej w tym czasie, Żydzi na całym świecie spotkali się z narastającym
antysemityzmem.
Niektórzy historycy uważają, że to coraz bardziej napięta atmosfera między
Żydami a Europejczykami mogła być powodem postania ruchu syjonistycznego. W
jednym z incydentów w 1894 roku żydowski oficer armii francuskiej, Alfred
Dreyfus, został fałszywie oskarżony i skazany za zdradę. Wydarzenie to, które
stało się znane jako "sprawa Dreyfusa", wywołało oburzenie wśród Żydów i wielu
innych.
Prześladowani Żydzi, walczący o ocalenie swojej tożsamości, zaczęli lansować
ideę powrotu do ojczyzny i przywrócenia tam kultury żydowskiej.
Teodor
Herzl
Współczesny syjonizm został oficjalnie utworzony jako organizacja polityczna
przez Teodora Herzla w 1897 roku. Herzl, żydowski dziennikarz i działacz
polityczny z Austrii, uważał, że ludność żydowska nie może przetrwać, jeśli nie
będzie miała własnego państwa.
Po sprawie Dreyfusa Herzl napisał "Der Judenstaat" (Państwo
żydowskie), broszurę wzywającą do politycznego uznania żydowskiego państwa na
obszarze znanym wówczas jako Palestyna.
W 1897 r. Herzl zorganizował Pierwszy Kongres Syjonistyczny, który zebrał się w
Bazylei w Szwajcarii. Stworzył on także i został pierwszym prezydentem
Światowej Organizacji Syjonistycznej.
Chociaż Herzl zmarł w 1904 roku - wiele lat przed oficjalnym powstaniem państwa
Izrael - jest on często uważany za ojca współczesnego syjonizmu.
Deklaracja
Balfoura
W 1917 r. Brytyjski minister spraw zagranicznych Arthur James Balfour napisał
list do barona Rothschilda, bogatego i znanego przywódcy brytyjskiej
społeczności żydowskiej.
W zwięzłych słowach Balfour wyraził poparcie rządu brytyjskiego dla utworzenia
żydowskiej ojczyzny w Palestynie. List ten został opublikowany w prasie tydzień
później i ostatecznie stał się znany jako "Deklaracja Balfoura".
Tekst ten został zawarty w Mandacie dla Palestyny - dokumencie wydanym przez
Ligę Narodów w 1923 roku, który nałożył na Wielką Brytanię obowiązek
ustanowienia żydowskiej ojczyzny narodowej w kontrolowanej przez Brytyjczyków
Palestynie.
Dwóch znanych syjonistów, Chaim Weizmann i Nahum Sokolow, odegrało ważną rolę w
powstaniu Deklaracji Balfoura.
Syjonizm
i II wojna światowa
Wielu Żydów mieszkających w Rosji i Europie doświadczyło straszliwych
prześladowań i śmierci podczas rosyjskich pogromów i pod rządami nazistów.
Większość historyków szacuje, że podczas Holokaustu w Europie zginęło około 6
milionów Żydów.
W latach przed i podczas II wojny światowej tysiące europejskich Żydów uciekło
do Palestyny lub innych krajów, aby uniknąć prześladowań. Po zakończeniu
Holokaustu przywódcy syjonistyczni aktywnie propagowali ideę niezależnego
państwa żydowskiego.
Wraz z wygaśnięciem mandatu Wielkiej Brytanii w Palestynie i wycofaniem się
armii brytyjskiej, 14 maja 1948 roku Izrael został oficjalnie ogłoszony
niepodległym państwem.
Reemigracja
Żydów do Izraela
Powstanie syjonizmu doprowadziło do masowej imigracji Żydów do Izraela. Około
35 000 Żydów osiedlono na tym obszarze w latach 1882-1903. Kolejne 40 000
przedostało się do ojczyzny w latach 1904-1914.
Większość Żydów - około 57 procent z nich - mieszkała w 1939 roku w Europie.
Jednak pod koniec II wojny światowej stanowili oni w krajach europejskich około
35 procent światowego żydostwa.
W 1949 roku do Izraela przybyło ponad 249 000 żydowskich osadników. To była
największa liczba imigrantów przybywających w ciągu jednego roku.
Populacja Żydów w Izraelu wzrosła z około 500 000 w 1945 roku do 5,6 miliona w
2010 r. Obecnie w Izraelu mieszka około 43% Żydów na świecie.
Obecny
stan syjonizmu
Od swego powstania ponad 120 lat temu, syjonizm rozwijał się i w ramach tego
ruchu pojawiły się różne ideologie polityczne, religijne i kulturowe.
Wielu ludzi, którzy nazywają siebie syjonistami, ma diametralnie różne
podejście do podstawowych zasad syjonizmu. Niektórzy wyznawcy syjonizmu są
bardzo religijni, podczas gdy inni są więcej świeccy.
"Lewicowi syjoniści" zazwyczaj chcą mniej religijnego rządu i popierają oddanie
części ziemi kontrolowanej przez Izrael w zamian za pokój z narodami arabskimi.
"Prawicowi syjoniści" bronią swoich praw do ziemi i chcą mieć rząd mocno oparty
na żydowskich tradycjach religijnych.
Zwolennicy ruchu syjonistycznego uważają za bardzo ważne działanie w kierunku
oferowania schronienia prześladowanej mniejszości i reaktywację osadnictwa w
Izraelu. Jednak krytycy twierdzą, że jest to skrajna ideologia, która
dyskryminuje nie-Żydów.
Na przykład, zgodnie z izraelskim prawem powrotu z 1950 roku, Żydzi urodzeni w
dowolnym miejscu na świecie mają prawo zostać obywatelami Izraela, podczas gdy
inni ludzie tego przywileju nie mają.
Arabowie i Palestyńczycy mieszkający w Izraelu i wokół niego są zazwyczaj
przeciwni syjonizmowi. Wielu Żydów na świecie również nie pochwala tego ruchu,
ponieważ nie myślą, że państwo narodowe jest niezbędne dla ich religii.
Chociaż ten kontrowersyjny ruch nadal spotyka się z krytyką i oporem, nie można
zaprzeczyć, że syjonizm skutecznie wpłynął wzrost populacji żydowskiej w
Izraelu.
Polskie tłumaczenie Alex Wieseltier