Rosz haSzana

Rosz ha-Szana

Zbliża się Rosz ha-Szana, żydowski Nowy Rok. Nowy Rok? Trochę pogmatwane pojęcie, bo istnieją przecież cztery daty na ten żydowski Nowy Rok. Wedlu Miszny są jeszcze trzy inne. Zgodnie z Księgą Wyjścia, pierwszy dzień Nisan, wiosenny miesiąc, w którym przypada Pesach, to początek roku. Tradycja żydowska wyznacza również Tu Biszwat (15. dzień hebrajskiego miesiąca Szwat) jako nowy rok dla drzew, a pierwszy w Elul (zwykle w sierpniu) jako nowy rok dla ofiar zwierzęcych.
W Torze początek roku został wyraźnie określony na początku miesiąca Nisan, na wiosnę. Jednak gdzieś między nadaniem Tory a kodyfikacją Miszny, Rosz ha-Szana stał się pierwszym rokiem. Powody są niejasne, chociaż niektórzy uczeni przypuszczają, że było tak, ponieważ sąsiednie ludy na starożytnym Bliskim Wschodzie obchodziły w tym czasie swoje nowe lata.
Ale nie ma się czym przejmować. Nowy Rok jest Nowy Rok i tego się trzymamy.
Rosz ha-Szana znany był w przedwojennej Polsce jako Trąbki (lub Święto Trąbek). Święto to ma również nazwę Jom Terua (Dzień Dęcia w Szofar), Jom ha-Din (Dzień Sadu) i Jom ha-Zikaron (Dzień Pamięci/Rozpamiętywania)
Co robimy w Rosz ha-Szana? Głupie pytanie, bo zadane przez człowieka, który lubi tradycje żydowskie, ale nie jest za grosz religijny. Wiec może powiem, co robią religijni Żydzi, a potem sami sobie wybierzecie, co wy będziecie chcieli.
Pierwszego dnia Rosz ha-Szana, który trwa dwa dni, odbywa się tak zwane taszlich, czyli symboliczne odrzucanie grzechów. Jak to się odbywa? Ano pobożni Żydzi idą nad wodę, czyli nad rzekę , morze czy jezioro i opróżniają swoje kieszenie ("nieprawości nasze") wyrzucając ich zawartość do wody. Jeżeli chcesz cos takiego robić, to najlepiej przedtem sprawdź zawartość kieszeni i usuń to, czego nie chcesz się pozbyć (np. karty kredytowej czy komórki).
Wieczorem, w synagodze, podczas wieczornego nabożeństwa można posłuchać Avinu Malkeinu i Unetanah Tokef. Kto nie chodzi do synagogi, ten może zadowolić się wysłuchaniem "Our Father, Our King" w wykonaniu szkockiego trio Mogwai, albo bardzie znanego "Who by Fire" Leonarda Cohena.
Będąc w synagodze nie uciekniesz od dźwięku baraniego rogu, szofaru, który imituje dźwięk trąby, wzywającej wiernych do duchowego przebudzenia i pokuty. Podobno sam szofar cuchnie niezbyt pięknie. Według internetowego sprzedawcy The Shofar Man, wszystkie koszerne szofary trochę śmierdzą, ponieważ pochodzą od martwego zwierzęcia. Aby złagodzić zapach, sugeruje nałożenie szczeliwa na wnętrze szofaru. Wierz lub nie, ale kilka konkurencyjnych produktów jest sprzedawanych wyłącznie w celu usuwania lub neutralizacji zapachów szofaru.
W pierwszy dzień tiszri (Rosz ha-Szana) powinniśmy pościć aż do wieczora. A wieczorem ucztuje się, jedząc potrawy związane symbolicznie z pomyślnością i zdrowiem, jak okrągła chałka (maczana w miodzie), symbolizująca cykl roku, daktyle, jabłka maczane w miodzie i gefilte fisz. Ryba musi być z głową, "aby Bóg sprawił żebyśmy byli głową, nie ogonem". W czasie drugiego wieczoru Rosz ha-Szana powinno się jeść owoc, którego się nie jadło od dawna, np. owoce granatu.
Rosz ha-Szana to również początek Dni Skruchy, których kulminacją jest Jom Kipur, Dzień Pojednania. To w tych dniach otwierane są trzy księgi z imionami tych, którzy przeżyją następny rok (Księga Życia), tych, którzy tego roku nie przeżyją (Księga Śmierci) i tych, których losy są jeszcze niezdecydowane.
Dlatego wam wszystkim, i tym wierzącym, i tym niewierzącym, życzę "Leszana towa likatewu wetechatemu" (Obyście byli zapisani (w Księdze Życia) i opieczętowani na dobry rok) 

Alex Wieseltier
Wrzesień 2020