Rosz Haszana - Obyczaje
ROSZ HASZANA - OBYCZAJE
Rosz Haszana, Żydowski Nowy Rok, zaczyna się w
tym roku 6 września. Ze świętem tym, jak z każdym innym żydowskim świętem, związane
są pewne obyczaje.
Znacie je? No to posłuchajcie:
Główne Święta, w przeciwieństwie do wielu innych świąt żydowskich, odbywają się
w synagodze. Podczas gdy większość Żydów kojarzy Paschę, Chanukę
i Szabat głównie z uroczystościami domowymi, Rosz Haszana i Jom
Kipur przywołują wspomnienia godzin spędzonych na nabożeństwach w synagodze.
Ale te święta synagogalne można podkreślić poprzez domowe rytuały, które
dodadzą znaczenia przesłankom dnia. Oto kilka tematów domowych na Rosz
Haszana:
Podobnie jak w przypadku większości świąt żydowskich, jedzenie jest głównym tematem
domowych obchodów Rosz Haszana. Rodzina i przyjaciele zbierają się na
większe posiłki, które obejmują tradycyjne potrawy, takie jak jabłka i chałka
maczane w miodzie. Miód, symbol życzenia słodkiego nadchodzącego roku, pojawia
się również w innych świątecznych potrawach, takich jak teglach (ciasto
miodowo-orzechowe), czy ciasto miodowe. Pleciona Chałka jest pieczona jako
przypomnienie niekończącego się cyklu życia.
Podobnie jak inne posiłki świąteczne i szabatowe, posiłek Rosz Haszana zaczyna
się od Kidusz, uświęcenia dnia winem. Zarówno podczas kolacji, jak i
podczas obiadu, Rosz Haszana Kidusz zawiera nawiązanie do szofaru,
najwybitniejszego symbolu tego święta.
W niektórych rodzinach tradycją jest podawanie głowy ryby jako życzenie, żeby
wszyscy zgromadzeni przy stole byli przy "głowie", a nie w "ogonie", w
czymkolwiek co będą robić w nowym roku. Można nadać tym rytuałom osobiste wydźwięk,
prosząc wszystkich przy stole o złożenie życzeń na nowy rok, poprzez zanurzenie
jabłka lub chałki w miodzie.
W drugą noc Rosz Haszana powszechne jest spożywanie nowego owocu — owocu, którego uczestnicy dawno nie próbowali. Ta tradycja stała się sposobem
dosłownego zasmakowania nowości roku, poprzez delektowanie się innym jedzeniem.
Często nowym owocem jest granat, ponieważ, jak się mówi, granat ma 613 nasion,
co odpowiada 613 micwot (przykazaniom). Granat jest także symbolem
płodności, a tym samym nieograniczonych możliwości na nowy rok.
Tradycja jedzenia nowego owocu nie musi jednak ograniczać się do granatów. Zamiast
tego ten rytuał może być pretekstem do przeszukania działu "owoce egzotyczne" w
dziale produktów lub zbadania rynków owocowych w celu znalezienia owoców,
których członkowie rodziny wcześniej nie skosztowali. (Co ciekawe, zwyczaj ten
rozwinął się jako techniczne rozwiązanie problemu prawnego związanego z
odmawianiem błogosławieństwa Szechehijanu, "Który dal nam
życie", w drugim dniu święta. Błogosławieństwo, zwykle odmawiane dla
upamiętnienia nowej sytuacji, odmawiane jest tutaj na cześć dnia i nowego owocu).
Społeczności sefardyjskie (które wywodzą się z krajów śródziemnomorskich)
opracowały seder Rosz Haszana, który obraca się wokół spożywania
pokarmów symbolicznych i odmawiania modlitw, które przekształcają te pokarmy w
życzenia na nadchodzący rok. Z używanych tu nowych pokarmów można wymienić
daktyle, dynie i kabaczki. Inne symboliczne potrawy to pory i cebula, buraki,
groch lub fasola.
Wspomniane tu potrawy wiążą się z wypowiadanymi przy ich jedzeniu modlitwami,
które mają symboliczne powiązania z talmudycznymi historiami.
Przygotowanie do Rosz Haszana, a także dni między Rosz Haszana i Jom
Kipur mogą również obejmować dyskusje na temat znaczenia teszuwy (pokuty) i
rodzinnych postanowień na nowy rok. Może to być czas, kiedy rodzeństwo, rodzice
i dzieci przepraszają się nawzajem za incydenty z poprzedniego roku i składają
przyrzeczenia na nadchodzący rok. Dzieci mogą również robić listy kolegów z
klasy, przyjaciół i członków rodziny, których chcą przeprosić, a dorośli mogą
robić podobne listy przyjaciół, współpracowników, członków rodziny i innych.
Wielu ludzi ma zwyczaj wysyłania kart Rosz Haszana do swoich
najbliższych. Dzieci mogą być zaangażowane do wybierania lub rysowania tych
kart, a starsze dzieci mogą również wpisywać osobiste prośby. Dzieci mogą
również robić własne kartki dla członków rodziny i dla swoich przyjaciół. W
niektórych rodzinach tradycją jest robienie rodzinnych zdjęć przed każdym Rosz
Haszana. Porównanie tego zdjęcia ze zdjęciem z poprzedniego roku może być
okazją do rozmowy o tym, co zmieniło się w ciągu roku.
Pierwszy dzień Rosz Haszana (lub drugi dzień, jeśli święto rozpoczyna
się w Szabat) obejmuje ceremonię Taszlich, podczas której
symbolicznie wyrzucamy nasze grzechy, wrzucając okruszki chleba do bieżącej
wody. Aby uczynić ten rytuał bardziej konkretnym, można pomóc dzieciom w
sporządzeniu listy rzeczy, które chcą wyrzucić. W ramach Taszlich można
wyrzucić ten kawałek kartki do śmietnika (nie do wody, gdzie papier będzie po
prostu zanieczyszczeniem). Można także zamienić przygotowanie do Taszlich
w projekt artystyczny. Dzieci mogą malować akwarelami to, czego chcą się pozbyć
w nadchodzącym roku. Kiedy rysunki są unoszone z wodą, te niechciane nawyki w
magiczny sposób znikną.
Aby podkreślić nowość roku, można spróbować zrobić coś nowego tuż przed lub po
wakacjach. Na przykład można nauczyć się nowej gry, odwiedzić miejsce, w którym
się nigdy nie było, lub spróbować nowego hobby. Wiele osób kupuje nowe ubrania
na święta i nosi je po raz pierwszy w Rosz Haszana. Radowanie się nowym
przeżyciem lub zdobyciem nowej wiedzy może być tematem do rozmowy o tym, co
jeszcze może się wydarzyć w nadchodzącym roku.
Rosz Haszana może być okazją do refleksji nad minionym rokiem i stawiania sobie
zadań na nadchodzący rok. Czas zużyty na takie refleksje może dać temat na
przyszłe wakacje dla całej rodziny.
Alex Wieseltier
Wrzesień 2021