Kto jest Żydem?
KTO JEST ŻYDEM?
Około 14,7
miliona ludzi na całym świecie identyfikuje się jako Żydzi. Żydzi mogą być
bardzo różni. Czarni Żydzi z Etiopii, chińscy Żydzi z Szanghaju i hinduscy
Żydzi, Żydzi z Maroka i Iranu, Żydzi z Ameryki Południowej i Oceanii, to
wszystko Żydzi, choć różnią się oni od powszechnego wizerunku Żyda.
Wachlarz praktyk i wiary wśród Żydów zaczyna się od tych, którzy otwarcie
identyfikują się, jako ortodoksyjni i ściśle przestrzegają starodawnych
nakazów, do tych, które nie mają nic wspólnego z religią lub kulturą.
Dziś judaizm składa się z czterech głównych kierunków: ortodoksyjny,
konserwatywny, reformowany i rekonstrukcjonistyczny. Większość Żydów w Izraelu
jest często określana, jako "świecka", ale większość z nich obchodzi żydowskie
święta i ma dużą wiedzę na temat żydowskiej historii i kultury, której uczy się
w szkołach publicznych.
Żydowskie kierunki religijne mają różne interpretacje Tory, co prowadzi do
różnych rytuałów, praktyk duchowych i wierzeń. Różnorodność wierzeń i praktyk
doprowadziła do różnych definicji, "Kto jest Żydem". To pytanie jest nie tylko
filozoficzne, ale ma konsekwencje polityczne i prawne.
Ludzi, których teraz nazywamy Żydami, zwano pierwotnie Hebrajczykami. Słowo
"Hebrew" (po hebrajsku "Iwrit") jest po raz pierwszy użyte w Torze, jako
określenie Abrahama.
Słowo to najprawdopodobniej pochodzi od imienia Eber, jednego z przodków
Abrahama.
Inną nazwą używaną dla tego narodu jest Dzieci Izraela lub Izraelici, co odnosi
się do faktu, że są oni potomkami Jakuba, którego również nazywano Izraelem.
Słowo "Żyd" (po hebrajsku "Yehudi") pochodzi od imienia Judah, które było
imieniem jednego z dwunastu synów Jakuba. Judah był protoplastą jednego z
plemion Izraela, które zostało nazwane jego imieniem. Podobnie słowo judaizm
dosłownie oznacza "Judah-ism", to jest religię Żydów.
Pierwotnie termin Yehudi odnosił się konkretnie do członków plemienia Judy, w
odróżnieniu od innych plemion Izraela. Jednak po śmierci króla Salomona naród
izraelski został podzielony na dwa królestwa: królestwo Judy i królestwo
Izraela. Od tego czasu słowo Yehudi można było właściwie używać do określenia
każdego mieszkańca królestwa Judy, w tym plemion Judy, Beniamina i Lewiego, a
także ludzi z rozproszonych tam osad innych plemion.
W mowie potocznej słowo "Żyd" jest używane w odniesieniu do wszystkich
fizycznych i duchowych potomków Jakuba/Izraela, a także patriarchów Abrahama i
Izaaka oraz ich żon, a słowo "judaizm" jest używane w odniesieniu do ich wiary.
Teoretycznie rzecz biorąc, to użycie jest niedokładne, podobnie jak
teoretycznie niepoprawne jest używanie słowa "Indianin" w odniesieniu do
pierwotnych mieszkańców obu Ameryk. Jednak to teoretycznie niedokładne użycie
jest powszechne zarówno w społeczności żydowskiej, jak i poza nią.
Kto jest Żydem?
Tradycyjnie Żydem jest każda osoba, której biologiczna matka była Żydówką lub
każda osoba, która przeszła formalny proces konwersji na judaizm.
Należy zauważyć, że bycie Żydem nie ma nic wspólnego z tym, w co wierzysz lub
co robisz. Osoba urodzona z nieżydowskich rodziców, która nie przeszła
formalnego procesu konwersji, ale wierzy we wszystko, w co wierzą ortodoksyjni
Żydzi i przestrzega wszystkich praw i zwyczajów judaizmu, jest nadal nie-Żydem,
nawet w oczach najbardziej liberalnych ruchów Judaizmu, a osoba urodzona z
matki Żydówki, która jest ateistką i nie praktykuje religii żydowskiej, jest
nadal Żydem, nawet w oczach ultraortodoksów. W tym sensie judaizm bardziej
przypomina narodowość niż inne religie, a bycie Żydem przypomina obywatelstwo.
To zostało to ustalone od najwcześniejszych dni judaizmu. W Torze znajduje sie
wiele odniesień do "przybyszów, którzy mieszkają wśród was" lub "sprawiedliwych
prozelitów" lub "sprawiedliwych przybyszów". Są to różne klasyfikacje
nie-Żydów, którzy żyli wśród Żydów, przyjmując niektóre lub wszystkie wierzenia
i praktyki judaizmu bez przechodzenia przez formalny proces konwersji i stania
się Żydami. Osoba, która przeszła na judaizm, nie jest określana żadnym
specjalnym terminem; jest takim samym Żydem, jak każdy, kto urodził się jako
Żyd.
Chociaż wszystkie gałęzie judaizmu zgadzają się, co do tych ogólnych zasad,
czasami dochodzi do sporów co do tego, czy dana osoba jest Żydem. Większość
tych sporów należy do jednej z dwóch kategorii.
Po pierwsze, tradycyjny judaizm utrzymuje, że status Żyda przechodzi przez
matkę, niezależnie od tego, kto jest jego ojcem. Z drugiej strony, ruchy
liberalne pozwalają, by status żydowski przechodził przez matkę lub ojca, jeśli
dziecko identyfikuje się jako Żyd. Na przykład były filadelfijski catcher
(baseball) Phillies, Mike Lieberthal, który miał żydowskiego ojca, ale nie chce
być identyfikowany jako Żyd, nie byłby Żydem według ruchu reformatorskiego, ale
była kongresmenka Gabrielle Giffords, która miała żydowskiego ojca i przyjęła
żydowską tożsamość jako dorosła, byłaby uważana za Żyda.
Z drugiej strony dziecko ojca chrześcijanina i matki Żydówki, które nie
identyfikuje się publicznie jako Żyd, byłoby uważane za Żyda według ruchu
ortodoksyjnego, ale nie według ruchu reformowanego.
Aktor Harrison Ford pasowałby do tej kategorii: rodzice jego matki byli Żydami,
ale on sam nie uważa się za wyznawcę żadnej religii, więc gdyby pojawił się w
synagodze ortodoksyjni zaliczaliby go do minjanu.
Sprawa komplikuje się tym bardziej, że kwestionowany jest także status dzieci
urodzonych z dzieci małżeństwa mieszanego. Załóżmy, że kobieta urodziła się z
ojca Żyda i matki chrześcijanki i została wychowana w kongregacji reformowanej,
zawsze traktując siebie jako całkowitą Żydówkę. Jako osoba dorosła chce
poślubić konserwatystę i wtedy dowiaduje się, że aby ich dzieci były Żydami
według konserwatywnych standardów, musi ona konwertować!
Po drugie, bardziej tradycyjne gałęzie judaizmu nie zawsze uznają ważność
nawróceń dokonywanych przez gałęzie bardziej liberalne. Bardziej liberalna gałąź
może nie przestrzegać procedur wymaganych przez bardziej tradycyjna gałąź, tym
samym unieważniając konwersję. Na przykład ortodoksja wymaga przyjęcia praw
Tory (obowiązek przestrzegania prawa żydowskiego w rozumieniu ortodoksji),
podczas gdy inne gałęzie judaizmu nie nauczałyby tych samych praw, co
ortodoksyjne i nie muszą wymagać ich przestrzegania. Judaizm konserwatywny
wymaga obrzezania i zanurzenia w mykwie (rytualna łaźnia), co nie zawsze jest
wymagane w przypadku nawróceń reformowanych.
Tłumaczenie na polski i redakcja Alex Wieseltier