Menora
MENORA
Jednym
z najstarszych symboli wiary żydowskiej jest menora,
siedmioramienny świecznik używany w świątyni. Kohanim
(kaplani) zapalali menorę w Sanktuarium każdego wieczoru i
oczyszczali ją każdego ranka, wymieniając knoty i wlewając świeżą
oliwę z oliwek.
Siedmioramienna menora została najpierw
znaleziona w sanktuarium na pustyni, a później w świątyni w
Jerozolimie i była popularnym motywem sztuki religijnej w
starożytności.
Pierwsza wzmianka o menorze pojawia się w
biblijnej Księdze
Wyjścia
(25: 31-40), według której projekt lampy został objawiony
Mojżeszowi przez Boga na górze Synaj. Świecznik miał być wykuty
z jednej sztuki złota i mieć sześć ramion, "trzy
z jednej strony i trzy z drugiej"
(Wj 25:31). Kielich na szczycie centralnego trzonu, który jest nieco
podwyższony, aby oznaczać szabat, posiadał trzy świeczniki z
każdej strony. Został on wykuty przez rzemieślnika Becalela i
umieszczony w Przybytku, a jego kielichy w kształcie kwiatów
sugerowały drzewo życia. Świątynia Salomona, zgodnie z Księgą
Królów, miała 10 złotych kandelabrów, po 5 z każdej strony
wejścia do wewnętrznego sanktuarium.
Złota menora została
umieszczona w Miszkan,
pierwszym żydowskim domu kultu.
Mówi się, że menora jest
symbolem narodu izraelskiego i jego misji bycia "światłem dla
narodów". (Izajasz 42:6). Mędrcy podkreślają, że światło nie
jest gwałtowną siłą; Izrael ma wypełnić swoją misję, dając
przykład, a nie używając siły. Ta idea jest podkreślona w wizji
w Zachariasza 4:1-6. Zachariasz widzi menorę, a Bóg wyjaśnia: "Nie
uciskiem ni przemocą, ale moim duchem".
Kiedy Żydzi zdobyli Jerozolimę i zbudowali tam starożytną
Świątynię, przenieśli oni tam menorę, która paliła się cały
czas. Święto Chanuka upamiętnia ponowne zapalenie tych
drogocennych kandelabrów po tym, jak Świątynia została
zbezczeszczona przez okupujących ją żołnierzy greckich i
wyzwolona przez żydowskich bojowników, którzy odrestaurowali
Świątynię w roku 139 p.n.e.
111 lat później, w 70 roku
n.e., rzymscy żołnierze pod wodzą Tytusa złupili ponownie
Świątynię i zabrali ze sobą piękną menorę do Rzymu. Do dziś w
centrum Rzymu stoi Łuk Tytusa, przedstawiający wywózkę menory.
Kiedy w 1948 roku powstało państwo Izrael, poproszono
artystów o zgłaszanie pomysłów na symbol narodowy. Maxim i
Gabriel Shamir byli sławnymi grafikami. Urodzeni na Łotwie,
studiowali sztukę w Niemczech, zanim w latach dwudziestych
przenieśli się do Mandatu Palestyny i założył popularne studio
graficzne w Tel Awiwie. To oni zaproponowali godło narodowej
pieczęci znane dziś milionom Izraelczyków: współczesne
przedstawienie starożytnej menory.
"Gdy
zdecydowaliśmy się użyć menory",
wspominał później Gabriel Shamir, "szukaliśmy
innego elementu i doszliśmy do wniosku, że gałązki oliwne są
najpiękniejszym wyrazem umiłowania pokoju przez lud żydowski".
W swoim projekcie otoczyli menorę liśćmi oliwnymi, przypominając
światu o starożytnym dziedzictwie narodu żydowskiego w Ziemi
Izraela.
Stojak na lampę w dzisiejszych synagogach, zwany ner
tamid
(dosł. ciągłe światło, zwykle tłumaczone jako wieczny płomień),
symbolizuje menorę. Wiele synagog ma również ozdobną menorę,
zwykle z kilkoma krytycznymi szczegółami zmienionymi (na przykład
tylko z 6 świecami), aby uniknąć grzechu reprodukcji obiektów
Świątyni.
Dziewięcioramienna menora używana na święto
Chanuka (chanukija) jest wzorowana na tej menorze, ponieważ Chanuka
upamiętnia cud, że dzienna ilość oleju wystarczyła na osiem dni.
Polska redakcja Alex Wieseltier