JAK ŻYDZI ZMIENILI ŚWIAT
JAK ŻYDZI ZMIENILI ŚWIAT, A MY NAWET O TYM NIE WIEMY
artykuł rabina Ephraima Shoreprinta
"Żydzi zaczęli to wszystko - i przez »to« mam na myśli tak
wiele rzeczy, które są dla nas ważne, zasadnicze wartości, którymi my, Żydzi i
Goje, wierzący i ateiści, się kierujemy. Bez Żydów oglądalibyśmy świat innymi
oczami, słuchalibyśmy w inny sposób, a nawet odczuwalibyśmy inaczej. I nawet
tryb naszego życia byłby inny... Ich światopogląd stał się tak bardzo częścią
nas, że obecnie równie dobrze mógłby zostać zapisany w naszych komórkach jako
kod genetyczny ". --- Thomas Cahill, "Spuścizna Żydów"
Ilość podstawowych idei i wartości, które naród żydowski przekazał światu, jest
naprawdę nadzwyczajna. Niezwykłe jest również to, że większość ludzi nie zdaje
sobie z tego sprawy.
Po prostu zapominamy, że te koncepcje i ideały nie były kiedyś światu znane.
Faktycznie, Żydzi byli nie tylko rewolucyjni, ale często stali w całkowitej
sprzeczności z konwencjonalną mądrością tamtych czasów. Jak napisał Paul
Johnson w "Historii Żydów": "Wszystkie wielkie konceptualne odkrycia
intelektu wydają się oczywiste i nieuniknione po ich ujawnieniu, ale ich
sformułowanie po raz pierwszy wymaga specjalnego geniuszu. Żydzi mieli ten dar".
Oto niektóre z żydowskich "wymysłów", które świat uważa obecnie za oczywiste:
1. Dzień szabatu:
Rzymianie wyśmiewali Żydów za ich lenistwo, ale tylko Żydom możemy podziękować
za nasz weekend. Do czasu wynalezienia przez Żydów szabatu, każdy dzień,
każdego miesiąca, każdego roku był taki sam. Żydzi wprowadzili koncepcję
poświęcenia czasu na skupienie się na wyższych rzeczach w życiu i cieszenie się
byciem, a nie tylko rzeczami praktycznymi. Chrześcijanie zamienili żydowski
szabat na niedzielę w II i III wieku naszej ery.
2. Pokój na Ziemi:
W świecie, który ponad wszystko szanował wojowników, przetrwanie
najsilniejszych było najwyższą wartością. Co mogłeś zdobyć, to brałeś. Życie
ludzkie było nieistotne. Judaizm wprowadził altruistyczną koncepcję, zgodnie z
którą pokój między ludźmi był bardziej pożądany niż wzbogacanie się mojego
plemienia.
Jak napisał prorok Izajasz: "Wilk będzie żył z barankiem, a lampart spocznie z
kozłem; cielę, lwiątko i tuczne będą razem, a małe dziecko będzie ich poprowadzić"
(11: 6).
I "Przekują miecze na lemiesze, a włócznie na sierpy. Naród nie podniesie
miecza przeciwko narodowi ani nie będzie już przygotowywać wojny" (2: 4).
3. Powszechna umiejętność
czytania i pisania:
W świecie, w którym umiejętność czytania i pisania była luksusem, z którego
korzystali tylko nieliczni, Lud Księgi nauczał, że pogoń za mądrością i nauką
jest najwyższym celem, prawem i obowiązkiem każdego dziecka i dorosłego. Ani
jedna społeczność żydowska nie istniała bez szkoły. Nawet Grecy i Rzymianie nie
doszli do stworzenia kultury pisanej, a świat średniowiecza był świadkiem
jeszcze większego spadku umiejętności czytania i pisania. Kościół, starożytna
Grecja i Stany Zjednoczone nie tylko zniechęcały niektóre grupy do czytania i
pisania (np. Murzynów, niewolników, osoby niebędące duchownymi). Dopiero w 1918
roku wprowadzono we wszystkich stanach USA obowiązek ukończenia szkoły
podstawowej. Dopiero w 2009 roku Indie przyjęły to, co naród żydowski
praktykował przez 3500 lat.
4. Rok sabatowy:
Pomysł dla naukowców i niektórych profesjonalistów (20% firm w Wielkiej
Brytanii ma obecnie politykę przerw w karierze, a wiele więcej włącza się w ten
trend!, aby co siedem lat brać roczny urlop, by skupić się na doskonaleniu
akademickim, pochodzi bezpośrednio z Tory. Judaizm wymaga, by każdy rolnik
wziął wolne od pracy każdego siódmego roku, by skupić się na nauce, samodoskonaleniu
i inspiracji. Można sobie wyobrazić wpływ tego intelektualnego skupiania się na
cały naród.
5. Sprawiedliwość dla
wszystkich:
W świecie, w którym kobiety, dzieci, biedni, imigranci i inni bezbronni
członkowie społeczeństwa byli systematycznie wykorzystywani, żydowski system
prawny jako pierwszy chronił prawa słabszych i bezbronnych. Jak mówi Tora: "Nie
krzywdźcie ani nie uciskajcie cudzoziemca, bo byliście przybyszami w ziemi
egipskiej. Nie będziesz krzywdził wdowy ani sieroty. Jeśli będziecie ich
maltretować, kiedy wołają do mnie, z pewnością wysłucham ich wołania" (Wj 22:
21-23).
Prawo żydowskie zapewniało, że każdy mężczyzna i każda kobieta ma prawo do
sprawiedliwego procesu, i że są niewinni, dopóki nie udowodni się im winy, bez
innego traktowania bogatych lub wpływowych.
6. Monoteizm:
Judaizm zrewolucjonizował koncepcję Boga. Od wiary w wiele bóstw i idoli,
wymagających ofiar (nawet ludzkich), stworzonych na podobieństwo ludzkie i
podatnych na przekupstwo i manipulacje, do uznania Jedynego Nieskończonego,
miłującego, altruistycznego Stwórcy, który jest wspólnym źródłem całego
wszechświata, który niczego nie potrzebuje od ludzkości i jest jednakowo
dostępny dla każdego człowieka.
7. Nieskończona wartość
każdego ludzkiego życia:
W świecie ofiar z ludzi, mordowania dzieci (zwłaszcza dziewczynek),
bezsensownych wojen i zabijania dla większych korzyści materialnych, judaizm
nauczał, że każde życie jest święte, stworzone na obraz Boga i ma nieskończoną
wartość - nawet tych starych, upośledzonych umysłowo lub fizycznie i chorych.
Jeśli uważasz, że jest to oczywiste, weź pod uwagę praktykę składania ofiar z
ludzi, która była centralnym elementem większości cywilizacji
południowoamerykańskich, zanim hiszpańscy chrześcijanie nie podbili ich zaledwie
500 lat temu.
8. Prawo do życia,
wolności i dążenie do szczęścia:
Podczas gdy Ojcowie Założyciele Ameryki mogli uznać, że "te prawdy są
oczywiste", w rzeczywistości było to dalekie od oczywistości, chyba że było się
pod silnym wpływem wartości żydowskich (w przeciwnym razie Deklaracja
Niepodległości z 1776 roku nie byłaby tak rewolucyjna!). Wiele społeczeństw aż
do czasów współczesnych dążyło do ograniczania indywidualności w imię służenia
państwu, religii lub panu feudalnemu (komunizm, nazizm, wiele religii i
wszystkie reżimy totalitarne). Ale 3000 lat przed 1776 r. Judaizm pokazał
światu, że każdy człowiek ma prawo i obowiązek dążyć do osiągnięcia swoich
własnych celów i osiągnięcia osobistego spełnienia i potencjału.
9. Ograniczone uprawnienia
władzy:
Dopiero obowiązująca w średniowiecznej Anglii Magna Carta wprowadziła pierwsze
niewielkie ograniczenia władzy władcy. Do tego czasu wszelkiego rodzaju despoci
mogli i wykorzystywali swoich obywateli finansowo, militarnie i sądownie dla
własnych korzyści. Król był wszechmocny. Tora była pierwszym systemem, który
ograniczył uprawnienia monarchy. Jego uprawnienia były nadzorowane przez
niezależną sędziowską agendę rządu (Sanhedryn / Sąd Najwyższy), tysiące lat
wcześniej, zanim reszta świata była gotowa przyjąć te idee. A król żydowski
nosił ze sobą zwój Tory, przypominającej mu, że on również podlega wszystkim
jej prawom.
10. Tzedaka i Tikkun
Olam:
W świecie, w którym myśl oddania swojej własności innym była postrzegana jako
dziwaczna i nierozsądna, judaizm nauczał, że jesteśmy zobowiązani do oddania
10-20% (dziesięcina) z tego, co zarabiamy, by uczynić świat lepszym miejscem do
życia. Judaizm przez tysiąclecia wyznaczał trendy, kiedy wymagał od nas
pożyczania pieniędzy bliźnim bez odsetek, zwracania zgubionych przedmiotów,
powstrzymywania się od słownych obelg i plotek, nie mścić się i nie chować
urazy, chronić zwierzęta przed cierpieniem, i wymagał, abyśmy kochali każdego
człowieka bez względu na rasę, religię czy kolor skóry. "Kochaj bliźniego swego
jak siebie samego" (Kapł. 19:18) zostało wprowadzone 2000 lat przed
chrześcijaństwem.
11. Seksizm:
Judaizm nauczał, że mężczyźni i kobiety są równi w oczach Boga (w
rzeczywistości pierwszy "mężczyzna" nie był właściwie mężczyzną, ale dwupłciową
istotą męsko-żeńską, która została następnie podzielona na dwie części). Od
najdawniejszych czasów kobiety zajmowały ważne stanowiska kierownicze w świecie
żydowskim. Nasze biblijne matki były nawet ważniejsze niż ich mężowie w proroctwach
i innych dziedzinach. Judaizm zabraniał wszelkiego rodzaju molestowania
seksualnego. Wyprzedzając swoje czasy, prawa kobiet do intymności seksualnej i
emocjonalnej zostały zapisane w pierwszych żydowskich kontraktach małżeńskich (ketuba).
Mężczyźni byli zobowiązani szanować swoje żony nawet bardziej niż siebie.
Kobiety w judaizmie cieszyły się większymi prawami niż w większości cywilizacji
zachodniej. Na przykład dopiero od 1900 roku wszystkie stany USA zezwoliły
kobietom na kupowanie, sprzedawanie i posiadanie własności lub pisania własnego
testamentu i umów.
Bez narodu żydowskiego
świat, jaki znamy, po prostu by nie istniał. Paul Johnson pięknie podsumował
to: "Im (Żydom) zawdzięczamy ideę równości wobec prawa, zarówno boskiego,
jak i ludzkiego, świętości życia i godności osoby ludzkiej, indywidualnego
sumienia, a więc i osobistego odkupienie, zbiorowego sumienia, a więc
odpowiedzialności społecznej, pokoju jako abstrakcyjnego ideału i miłości jako
podstawy sprawiedliwości oraz wielu innych przymiotów, które stanowią
podstawowe wyposażenie moralne ludzkiego umysłu. Bez Żydów byłoby tu bardzo
pusto".
I podczas gdy świat był zajęty wchłanianiem żydowskich wynalazków w swoją
kulturę, Żydzi byli jednocześnie prześladowali i nierzadko próbowano nas
zniszczyć. Jakie to dziwne, że jeden z najbardziej pozytywnych darczyńców
ludzkości został "wyróżniony" większą nienawiścią niż którykolwiek
inny. Cahill opisał to zjawisko tak: "Nasza historia pełna jest przykładów
tych, którzy nie chcieli widzieć, czym naprawdę są Żydzi, tych którzy przez
intelektualną ślepotę, rasowy szowinizm, ksenofobię lub po prostu ze złości,
nie byli w stanie przyznać temu dziwacznemu plemieniu, tej przypadkowej
bandzie, tej rasie tułaczy, którzy są prekursorami zachodniego świata, tego co
im się należy".
Polskie tłumaczenie Alex Wieseltier
How the Jews Changed the World and We Don't Even Know It (aish.com)