Dlaczego Żydzi kładą kamienie na grobach?

Dlaczego Żydzi kładą kamienie na grobach
Rabin David Wolpe

Ostatnia scena filmu "Lista Schindlera" jest intrygująca. Pokazuje ona ocalonych i ich filmowe potomstwo przy grobie Oskara Schindlera. Podczas uroczystej ceremonii wszyscy kładą kamienie na jego grobie. Dlaczego kamienie, a nie kwiaty? Skąd wziął się ten dziwny zwyczaj?
Praktyka kładzenia kwiatów na grobach jest prawie tak stara jak ludzkość. Nawet w prehistorycznych jaskiniach znaleziono ślady świadczące o tym, że na miejscu pochówku kładziono kwiaty Jednak żydowskie autorytety często sprzeciwiały się przynoszeniu kwiatów na grób. Istnieją, co prawda, rozproszone wzmianki talmudyczne o ziołach i gałązkach używanych przy pochówku, jednak dominuje pogląd, że przynoszenie kwiatów ma posmak pogańskiego obyczaju.
Dlatego dziś rzadko widuje się kwiaty na grobach na tradycyjnych cmentarzach żydowskich. Zamiast tego na grobie znajdują się kamienie, małe i duże, ułożone bez wzoru i składu. Spacerując po cmentarzu wojskowym w Jerozolimie można na przykład zobaczyć stosy kamieni na grobach poległych żołnierzy, przypominające małe fortece.
Dla większości z nas kamienie przykro się kojarzą i nie wydają się być odpowiednią pamiątką po zmarłym. Ale kamienie mają w judaizmie szczególny charakter. Ołtarz w Biblii to po prostu kupa kamieni, ale to właśnie na ołtarzu ofiarowuje się Bogu. Kamień, który Abraham bierze, aby ofiarować swego syna, nazywany jest nawet hashityah, kamieniem węgielnym świata. W końcu najświętsza świątynia w judaizmie to sterta kamieni – Ściana Płaczu.
Jak mówi popularna izraelska piosenka "The Kotel": "Są ludzie o sercach z kamienia i kamienie z ludzkim sercem".
Dlaczego więc kładzie się kamienie na grobie? Wyjaśnienia są różne, od przesądnych do wzruszających.
Przesądnym uzasadnieniem kładzenia kamieni jest to, że zatrzymują one duszę. Istnieje przekonanie, biorące się z Talmudu, że dusze przez jakiś czas przebywają w grobach zmarłych, w których zostały złożone. Uważano, że grób, zwany beit olam (stały dom), ma na celu przechowanie pewnych aspektów duszy zmarłego.
Kamienie to coś więcej niż tylko znak odwiedzin. Są one sposobem, w jaki żywi pomagają zmarłym "pozostać na miejscu". Nawet dusze, które za życia były łagodne, w ludowej wyobraźni mogą po śmierci być przerażające. "Barykada" kamieni na grobie zapobiega nawiedzeniom, które stanowiły tak ważną część wschodnioeuropejskiej tradycji żydowskiej. Historie I. B. Singera i sztuki teatru jidysz są bogate w mitologię Żydów wschodnioeuropejskich, gdzie dusze, z jakiegoś powodu, powracają do świata żywych. Jednym z wyjaśnień umieszczania kamieni na grobie jest zapewnienie, że dusze pozostaną tam, gdzie jest ich miejsce.
Wszystkie te wyjaśnienia łączy jedno – poczucie solidności, jakie dają kamienie. Kwiaty t dobra metafora życia. Życie rozwija się i więdnie jak kwiat. "Wszelkie ciało jest trawą, a wszelka jego piękność jak kwiat polny; trawa więdnie i kwiaty więdną". Z tego powodu kwiaty są trafnym symbolem przemijania.
Ale pamięć powinna być trwała. Ponieważ kwiaty mogą być dobrą metaforą krótkotrwałości życia, to kamienie wydają się lepiej odpowiadać trwałej pamięci. Kamienie nie umierają.
To piękne wytłumaczenie nawiązuje do inskrypcji na wielu żydowskich nagrobkach. Hebrajski skrót תנצבה (taw, nun, tsadi, bet hej), oznacza "teheye nishmato tsrurah b'tsror ha-chayyim", co zwykle tłumaczy się jako "Niech jego dusza będzie związana więzami życia wiecznego".
Kiedy kładziemy kamienie na grobie i wybijamy na nim powyższy napis, prosimy Boga, aby trzymał on duszę zmarłego na swojej szali. Do wszystkich dusz, nad którymi czuwa Bóg, pragniemy dodać jeszcze jedno imię – "kamyk" – duszy naszej zmarłej osoby.
W symbolu kamienia jest coś, co odpowiada wiekom i solidności judaizmu. W chwilach, gdy przezywamy bolesność kruchości życia, judaizm przypomina nam, że pośród bólu istnieje również trwałości.
Kiedy wszystko inne blaknie, kamienie i dusze trwają.
Wiele osób przykłada szczególną uwagę do wyboru kamienia, który chcą umieścić na grobie bliskiej osoby. Może to być kamień pochodzący z miejsca mającego szczególne znaczenie dla zmarłego, kamień wzięty podczas wydarzenia, gdzie zmarłego szczególnie brakowało lub po prostu ciekawy czy ładny kamień.
Weź skromny kamień, który nic Cię nie kosztuje, i połóż go na grobie bliskiej ci osoby, aby powiedzieć jej, że choć już jej nie ma, wpływ, jaki wywarła na tobie, jest wieczny.

Polskie tłumaczenie i kompilacja Alex Wieseltier

https://www.myjewishlearning.com/article/putting-stones-on-jewish-graves/