Demon

W ramach festiwalu żydowskiego horroru w kopenhaskim kinie "Cinemateket" pokazano 23 lutego 2023 film Marcina Wrony "Demon". Spodziewałem się horroru z żydowskim elementem, ale to, co ujrzałem było zaskakująco silne i niespodziewane. Szczególnie dla mnie i ludzi z mojego pokolenia.
Dlatego oddaje glos Katie Rife, która napisała tę recenzję po śmierci reżysera.

DEMON - NOWOCZESNY DYBUK MARCINA WRONY
(Recenzja Katie Rife z września 2016)

"Zachęcanie widzów, by poszli na film wiedząc o przedwczesnej śmierci reżysera, może wydawać się chorobliwe. Ale zaniechanie tego byłoby zignorowaniem lekcji Demona, filmu, w którym odmowa konfrontacji z przeszłością prowadzi do tego, że przeszłość powraca, by się z nami skonfrontować. Akcja filmu rozgrywa się w małej polskiej wsi, gdzie Piotr - vel. Pyton - człowiek, który przez wiele lat przebywał poza krajem, pracując w Wielkiej Brytanii, wraca by poślubić Żanetę, siostrę jednego z jego kumpli od kieliszka, której nigdy nie spotkał osobiście. Rodzice Żanety są sceptycznie nastawieni do tego związku, ale Piotr jest zdeterminowany ich pozyskać renowując dom jej dziadka, w którym on z żoną mają zamieszkać.
Ale ta radosna wizyta wkrótce staje się złowieszcza, kiedy Piotr odkrywa coś, co wydaje się być ludzką czaszką zakopaną na podwórku jego przyszłych teściów. Nie widzimy, co się z nim dzieje samotnie w opuszczonym domu w noc odkrycia, ale jasne jest, że kiedy następnego ranka przyjeżdżają jego kumple z butelkami wódki w ręku na festyn, Piotr nie jest tą samą osobą, którą był dzień wcześniej. W miarę rozwoju filmu tytułowy demon zdaje się pożerać Piotra od środka, a subtelne wskazówki - krwotok z nosa, szybko znikający uśmiech, brudne paznokcie - w końcu ustępują bardziej dramatycznym napadom opętania.
Większa część filmu rozgrywa się na weselu Piotra i Żanety, w serii oszałamiająco zrealizowanych scenografii, które zestawiają szalony wir polskiego ślubu z mrocznymi rewelacjami mającymi miejsce tuż za sceną. Alkohol i muzyka to główne narzędzia Wrony do zobrazowania tej radosnej ignorancji, bo coraz bardziej niepokojące symptomy Piotra goście traktują jako wynik pijaństwa, a rodzice panny młodej każą głośniej grać zespołowi, by zagłuszyć krzyki pana młodego w piwnicy poniżej. Ten kontrast znajduje odzwierciedlenie w obiektywie operatora Pawła Flisa, który kontrastuje ponure szarości i chorobliwe żółcie z jasnym białym oświetleniem w szczęśliwych scenach ślubnych.
Elementy horroru w filmie - które zaczynają się wkradać, gdy Piotr dostrzega upiorną kobietę podczas wygłaszania przemowy ślubnej, ale tak naprawdę pojawiają się dopiero jakiś czas później - są dość standardowe, z miejscowym nauczycielem rozmawiającym z demonem w jidysz kiedy demona zaimprowizowany grób pojawia się w ulewnym deszczu. Nauczyciel nawet wprost mówi nam, co widzimy: Piotr został opętany przez dybuka, "wczepionego ducha" z żydowskiego folkloru, który przyczepia się do żywej osoby dla wykonania misji lub spełnienia obietnicy, która nie została zrealizowana za życia zmarłej osoby.
Bardziej interesujące niż obrazy horroru jest boleśnie ponury przekaz filmu - bez względu na to, jak daleko próbujemy uciec, zawsze otaczają nas grzechy historii. W jednej (co prawda raczej przez nos) scenie ojciec Żanety bagatelizuje obawy córki z powodu czaszki, mówiąc: "cały kraj zbudowany jest na trupach". Nie rozumie, że samo odrzucenie spojrzenia w przeszłość - uznania, że sklep mięsny był kiedyś synagogą, a w pustych domach nad rzeką bawiły się żydowskie dzieci - jest powodem, dla którego dybuk powraca, by nawiedzić przede wszystkim jego rodzinę.
Zanim dotrzemy do frustrującego niejasnego aktu końcowego, ciężar wieków smutku i śmierci może sprawić, że widzowie Demona poczują się tak samo rozbici, jak rozczochrani, pijani goście weselni na ekranie. Film nie oferuje łatwych odpowiedzi dla młodszych pokoleń, które po raz pierwszy są skonfrontowani z tymi zbrodniami. To rodzaj filmu, który, podobnie jak jego ponura tytułowa postać, przyczepia się do twojego rękawa i podąża za tobą do domu".

Polskie tłumaczenie Alex Wieseltier

https://www.avclub.com/the-past-possesses-a-polish-wedding-party-in-the-mournf-1798188718