AL AKSA?
Konflikty na
Bliskim Wschodzie ·
GDZIE FAKTYCZNIE ZNAJDUJE SIĘ MECZET AL-AKSA?
Władimir Poliak
Meczet, który
kiedyś stał się symbolem walki Palestyńczyków przeciwko Izraelowi, staje się
symbolem kolejnej, już religijnej wojny między nimi a Arabią Saudyjską.
Sprzeczności między Palestyńczykami a krajami arabskimi, które wspierają proces
normalizacji stosunków z Izraelem, przeszły z płaszczyzny politycznej na
płaszczyznę teologiczną.
Znany izraelski historyk dr Mordechai Keidar w artykule opublikowanym na
stronie internetowej gazety Makor Rishon analizuje procesy stojące za dyskusją
między Saudyjczykami a Palestyńczykami o tym, gdzie znajduje się prawdziwa
Al-Aksa.
Uważa się, że to Arabia Saudyjska nieformalnie przewodzi procesowi podpisywania
"Abraham Accords" (o normalizacji stosunków z Izraelem), dlatego właśnie pod
jej adresem kierowana jest najostrzejsza krytyka Palestyńczyków.
W odpowiedzi przeciwnicy próbują pozbawić Palestyńczyków ich głównego atutu -
twierdzenia, że walczą o wspólną sprawę dla wszystkich muzułmanów, chroniąc
główną świątynię islamu: Saudyjczycy udowadniają, że Al-Aksa znajdowała się na
terytorium półwyspu (arabskiego), i w ogóle nie w Jerozolimie.
Dr Keidar omawia główne argumenty stron.
Palestyńczycy podkreślają tradycyjną interpretację, że meczet Al-Aksa w
Jerozolimie jest "pierwszym kierunkiem modlitwy, drugim meczetem (zbudowanym 40
lat po stworzeniu świata) i trzecim świętym miejscem (po Mekce i Medynie)." W
konsekwencji to właśnie Al-Aksa jako taka odgrywa niemal główną rolę w islamie,
a jej status jest nawet wyższy niż status Mekki i królestwa saudyjskiego.
W ostatnich latach Saudyjczycy toczyli zaciekłą debatę na ten temat w sieciach
społecznościowych, ale teraz dyskusja osiągnęła poziom państwowy.
13 Listopada saudyjski publicysta Osama Yemani w gazecie Okatha, oficjalnego
organu publikacji królestwa, opublikował - najwyraźniej za zgodą czołowych
przywódców państwowych i duchowych kraju - artykuł zatytułowany "Gdzie jest
meczet Al-Aksa?"
Saudyjski autor, powołując się na szereg dowodów ze źródeł islamskich, twierdzi
w nim, że Jerozolima nie była pierwszym miejscem modlitwy Mahometa, ponieważ
meczet na Wzgórzu Świątynnym został zbudowany dopiero za czasów kalifów
Umajjadów - około 60 lata po śmierci Mahometa.
Yemani zwraca uwagę na polityczne przesłanki budowy w Jerozolimie. Kalif
Umajjadów Abd al-Malik ibn Marwan zbudował Kopułę Skalnego Meczetu w 691 roku
n.e., ponieważ kontrolujący Mekkę Abdullah bin al-Zubayr zbuntował się w 682
roku przeciwko Umajjadom i zażądał, aby ci, którzy wykonali hadjj, przysięgli
mu lojalność. Aby pielgrzymi mieli możliwość odbycia pielgrzymki do Jerozolimy
zamiast do Mekki, zbudowano meczet.
Dalej, saudyjski autor, powołując się na arabskich historyków z IX wieku,
dodaje, że prawdziwy "meczet al-Aksa znajduje się w Juaran (wieś około 30 km na
północny wschód od Mekki)".
Jeszcze bardziej radykalny jest następująca ocena saudyjskiego publicysty:
"Doszliśmy do wniosku, że ta sprzeczność wynika z interesów politycznych... i
stanowisk, które nie mają nic wspólnego z wiarą, dobrymi uczynkami czy kultem
religijnym".
Komentując to stwierdzenie, Keidar podsumowuje stanowisko Saudyjczyków w
następujący sposób.
Pod koniec VII wieku wybuchł konflikt polityczny między ośrodkiem w Mekce,
kontrolowanym przez rodzinę Haszymidów, a ośrodkiem w Damaszku, gdzie
stacjonowali Umajjadzi. Z tego powodu Mekka była zamknięta dla Umajjadów, w
wyniku czego wybrali oni Jerozolimę jako alternatywne miejsce pielgrzymki.
Aby wesprzeć ten krok z religijnego punktu widzenia, zinterpretowali hadis o
przeniesieniu Mahometa nocą (wspomniany w rozdziale 17 Koranu) jako podróż do
Jerozolimy, podczas gdy w praktyce chodziło o meczet zwany "Al-Masjid al-Aksa",
położony w pobliżu Mekki.
To tutaj należy zwrócić uwagę tych, którzy nie są tak dobrze zorientowani w studiach islamskich jak dr Keidar. Dla nich może być
ciekawe, że w tekście Sury 17 sama Jerozolima rzeczywiście nie jest wspomniana. Dosłownie mówi ona: "Wywyższony Ten, który przeniósł Swojego sługę w
nocy, aby pokazać mu niektóre z Naszych znaków ze Świętego Meczetu do meczetu
al-Aksa, którego otoczenie obdarzyliśmy błogosławieństwem" (17:1).
Arabskie słowo "aḳṣa" jest formą przymiotnika "kaṣi", co oznacza "daleki albo
daleki" i jest tłumaczone jako "jak najdalszy".
Właściwie sama sura 17 jest poświęcona nocnej podróży (Isra) Mahometa i jego
późniejszemu wniebowstąpieniu. Z kolei podczas wniebowstąpienia Mahomet brał
udział w modlitwie razem ze starożytnymi izraelskimi prorokami i biblijnymi
bohaterami występującymi pod zarabizowanymi imionami, m.in. Yusuf (Józef),
Harun (Aaron), Musa (Mojżesz), Ibrahim (Abraham).
Mogłoby to służyć jako podstawa do interpretacji miejsca wniebowstąpienia jako
znajdującego się w Jerozolimie.
W każdym razie, według Keidara, podejście saudyjskie "poważnie podważa, jeśli
nie całkowicie eliminuje, religijną podstawę roszczeń Palestyńczyków, by
Wschodnia Jerozolima była stolicą państwa palestyńskiego".
W rzeczywistości sprowadza je do zwykłego narodowego i terytorialnego
roszczenia.
W praktyce jest to poważny cios dla sprawy palestyńskiej, zarówno dla
nacjonalistów z OWP i AP, jak i dla islamistów Hamasu i Islamskiego Dżihadu.
Jest jednak jasne, że wojna religijna między Saudyjczykami i Palestyńczykami,
wraz z ich sojusznikami, w tym Bractwem Muzułmańskim, Katarem i Turcją, będzie
kontynuowana.
Według Keidara odwet może zaatakować najbardziej wrażliwy punkt - pochodzenie
rodu Saudów: wszak rodzina królewska nie wywodzi się z Hijaz (gdzie znajdują
się Mekka i Medyna), ale z Nejd.
Do sunnickich przeciwników Arabii Saudyjskiej dołączą Irańczycy, którzy także
próbują podważyć religijną prawowitość saudyjskich rządów nad Mekką i Medyną,
świętymi miejscami dla wszystkich muzułmanów, w tym szyitów.
Polskie tłumaczenie Alex Wieseltier